Kolana szpotawe u dzieci i dorosłych – przyczyny oraz leczenie

Kolana szpotawe to jedna z wad postawy dotyczących kończyn dolnych. Gdy u pacjenta występuje szpotawość kolan, oś podudzia i oś uda tworzą otwarty do wewnątrz kąt. W konsekwencji skutkuje to tym, że kolana osoby stojącej prosto i ze złączonymi kostkami nie stykają się, tylko wychylają się na boki, co może mieć groźne następstwa.

Szpotawość kolan to wada postawy, której przyczyn może być wiele, jednak nie należy jej lekceważyć, gdyż nieleczona może mieć poważne konsekwencje. U małych dzieci kolana na zewnątrz wychylają się w pewnym okresie życia fizjologicznie, jednak za stan patologiczny należy uznać szpotawe kolana u dzieci nieco starszych i dorosłych. Jak wyglądają szpotawe kolana u dzieci oraz dorosłych i jak diagnozuje się wspomnianą wadę postawy? Jak wyprostować szpotawe kolana u dorosłych i na czym polega rehabilitacja przy szpotawości kolan?

Co to są szpotawe kolana?

Staw kolanowy jest największym stawem w organizmie człowieka i jednocześnie jednym z kluczowych stawów dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego budowa jest bardzo złożona. Szpotawość kolan to zaburzenie osi kończyn dolnych, które może dotyczyć zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. 

W przypadku szpotawości kolan mamy do czynienia z nierównomiernym obciążeniem stawów kolanowych, co znów może dawać o sobie znać na co dzień, w tym zwłaszcza po wysiłku. Czy szpotawe kolana bolą? Pacjenci mogą odczuwać dyskomfort lub dolegliwości bólowe obejmujące okolice stawu kolanowego i podudzia, a niekiedy też dolegliwości obejmujące okolicę stopy i stawu biodrowego. 

Kolana szpotawe – przyczyny zaburzenia osi kończyn dolnych

Przyczyn szpotawych kolan może być wiele. Można do nich zaliczyć między innymi przebyte przez pacjenta choroby bądź urazy, których doznał. Przykładami chorób, które mogą prowadzić do szpotawości kolan, są choroba Blounta oraz krzywica wynikająca z niedoborów witaminy D. Również zapalenie kości może stać się przyczyną tego, że u pacjenta wystąpią kolana szpotawe. Przyczyny tej wady postawy nie zawsze są jednak wynikiem chorób czy urazów. Do zaburzenia osi kończyn dolnych możemy niestety też doprowadzić sami. Szpotawe kolana u dziecka występują m.in. w związku z jego zbyt wczesnymi próbami pionizowania, gdy malec nie jest jeszcze gotowy, a jego aparat mięśniowo-więzadłowy jest wciąż za słaby.

Kolejną powszechnie występującą przyczyną szpotawości kolan jest nadwaga i otyłość – nadmierna masa ciała w połączeniu ze słabym układem mięśniowo-więzadłowym to bardzo duże ryzyko wystąpienia szpotawości. Przyczyną problemu mogą być również wady stóp, a także dysplazje kostne, a nawet wrodzona łamliwość kości czy łagodne guzy takie jak chrzęstniaki.

Jak wygląda szpotawość kolan? Objawy 

Wadę postawy związaną ze zmianą osi kończyn dolnych łatwo rozpoznać często już bez specjalistycznych badań. Jak sprawdzić, czy mam szpotawość kolan? Da się wówczas zauważyć, że kończyny nie tworzą linii zgodnej z linią środkową ciała, a są od niej odchylone na boki na kształt litery O. Gdy pacjent stanie prosto i złączy ze sobą kostki, jego nogi nie stykają się liniowo – da się zauważyć wyraźną przerwę w stawach kolanowych. Wychylone kolana na zewnątrz zwykle tworzą wówczas przerwę przekraczającą 3 cm.

Diagnostyka i leczenie szpotawych kolan – na czym polegają?

Symetryczna, niewielka szpotawość kolan u dziecka jest objawem fizjologicznym i nie należy jej traktować jako stanu patologicznego, gdyż zwykle zanika wraz z rozwojem, korygując się samoistnie. Szpotawe kolana u dziecka starszego oraz szpotawe kolana u dorosłego nie powinny być jednak już traktowane jako stan fizjologiczny, a wada postawy, która wymaga konsultacji ortopedycznej i współpracy z fizjoterapeutą. Koniecznie należy też skonsultować ze specjalistą szpotawość jednostronną oraz szpotawość o dużym nasileniu. 

Lekarz przede wszystkim zajmie się określeniem przyczyny kolan szpotawych – może w tym pomóc szczegółowy wywiad lekarski i badanie fizykalne, poza tym wykorzystuje się odpowiednio dobrane badania obrazowe, które pozwolą określić źródło deformacji, jej stopień i charakter. 

Jeśli pacjent ma niefizjologiczne szpotawe kolana, leczenie powinien ustalić lekarz, biorąc pod uwagę wiek danej osoby, nasilenie wady postawy oraz inne czynniki, które mogą być w tym przypadku kluczowe. Nie ma jednej odpowiedzi na pytanie, jak wyprostować szpotawe kolana u dorosłych – leczenie dobiera się bowiem indywidualnie do pacjenta i jego stanu.

Kolana szpotawe – fizjoterapia 

Potrzeby leczenia szpotawości kolan nie należy lekceważyć, ponieważ nieprawidłowe obciążenie mechaniczne powierzchni stawowych może mieć poważne konsekwencje, prowadząc m.in. do stanów przeciążeniowych, urazów oraz pojawienia się wczesnych zmian zwyrodnieniowych. 

U pacjentów mających kolana szpotawe fizjoterapia może być bardzo pomocnym rozwiązaniem. W Centrum Rehabilitacji Funkcjonalnej Werakso prowadzimy fizjoterapię na kolana szpotawe różnymi technikami, dobierając odpowiednie do potrzeb danego pacjenta. Odpowiednio dobrane ćwiczenia na szpotawe kolana mogą wpłynąć korzystnie na biomechanikę ruchu stawu kolanowego. Regularne i zgodne ze wskazaniami fizjoterapeuty ćwiczenia korekcyjne mogą nawet przy niewielkich wadach sprzyjać ich spontanicznej korekcji.