Przepuklina kręgosłupa – przyczyny, objawy i fizjoterapia

Przepuklina kręgosłupa (a właściwie – przepuklina jądra miażdżystego krążka międzykręgowego kręgosłupa) to choroba degeneracyjna, która nierzadko staje się przyczyną silnych dolegliwości bólowych, a także problemów neurologicznych. Choć zmiany degeneracyjne zwykle powiązane są z wiekiem, w przypadku przepukliny kręgosłupa można mówić o chorobie cywilizacyjnej, która dotyka coraz młodsze osoby. Na czym polega to schorzenie i jak je leczyć?

Funkcje krążka międzykręgowego a przepuklina kręgosłupa

Jądro miażdżyste, którego dotyczy przepuklina kręgosłupa, stanowi element krążka międzykręgowego, potocznie nazywanego dyskiem. Struktura taka znajduje się pomiędzy kręgami kręgosłupa. Składa się elastycznego pierścienia włóknistego (zbudowanego z włókien kolagenowych, unerwionego w części obwodowej), wewnątrz którego znajduje się sprężyste, „galaretowate” jądro. Obie części dysku składają się głównie z wody. Dzięki takiej budowie mogą amortyzować kręgi – chronić poszczególne elementy kręgosłupa podczas aktywności ruchowej, kiedy narażone są na wstrząsy, wibracje i wzajemne ocieranie się o siebie.

Zwyrodnienie krążka międzykręgowego polega na jego odwodnieniu, na skutek którego struktura ta traci swoją objętość i elastyczność, przez co gorzej spełnia swoją funkcję. Obciążone zostają stawy międzykręgowe, a jądro miażdżyste pod wpływem ucisku przemieszcza się w obrębie pierścienia włóknistego, napierając na jego osłabione ściany i powodując ich mikrouszkodzenia. Z czasem może dojść do ich pęknięcia – zazwyczaj w tylnej części pierścienia. Wówczas jądro miażdżyste wysuwa się w powstałą szczelinę. Właśnie to zjawisko określane jest jako przepuklina w kręgosłupie.

Przyczyny przepukliny kręgosłupa

Choć przepuklina krążka międzykręgowego to zmiana zwyrodnieniowa, problem ten nie dotyczy wyłącznie starszych osób, u których degeneracja tkanek postępuje z wiekiem. Schorzenie to coraz częściej dotyka osób młodych ze względu na siedzący tryb życia, nadwagę i otyłość. Wśród możliwych przyczyn przepukliny kręgosłupa wymienia się także:

• przeciążenia, zwłaszcza gwałtowne (np. przy podnoszeniu ciężkich przedmiotów),
• forsowną aktywność fizyczną bez odpowiedniego przygotowania,
• urazy mechaniczne (np. przy wypadkach komunikacyjnych)
• wady postawy ciała (zarówno wrodzone, jak i spowodowane nieprawidłowymi nawykami, np. regularnym noszeniem obuwia na wysokim obcasie),
• niektóre choroby (np. osteoporozę)
• uwarunkowania anatomiczne (np. wąski kanał kręgowy) lub genetyczne.

Niezależnie od przyczyn przepuklina kręgosłupa może stać się powodem silnych dolegliwości i znacznie obniżyć komfort życia chorego.

Objawy przepukliny kręgosłupa

Najczęstszym objawem przepukliny kręgosłupa jest ból w miejscu zmiany promieniujący na sąsiednie, a nierzadko też odległe tkanki. Miejscowo przyczyną dolegliwości jest podrażnienie zakończeń nerwowych w uszkodzonym pierścieniu włóknistym, ale mechaniczny ucisk w chorobowo zmienionej okolicy może dotyczyć też korzeni rdzeniowych, a nawet rdzenia kręgowego – stąd np. ból promieniujący aż do stopy. Dodatkowo ból powoduje napięcie mięśni przykręgosłupowych, co wiąże się – w zależności od lokalizacji przepukliny – z uczuciem sztywności karku czy dołu pleców.

Inną grupę objawów przepukliny kręgosłupa stanowią symptomy neurologiczne. Ucisk na określone nerwy może powodować drętwienie określonych obszarów ciała, zaburzenia czucia, a nawet niedowłady. Obraz tych zmian zależy od lokalizacji  przepukliny. Przykładowo, degeneracja krążka międzykręgowego w odcinku szyjnym może powodować zawroty głowy, szumy w uszach czy drętwienie rąk. Przepuklina kręgosłupa piersiowego może przypominać symptomy chorób kardiologicznych – ból w klatce piersiowej, który nasila się podczas kasłania czy kichania. Przy przepuklinie w odcinku lędźwiowym chory może mieć np. problemy z trzymaniem moczu i stolca.

Powyższych objawów nie wolno lekceważyć. Nieleczona przepuklina kręgosłupa jest nie tylko przyczyną uciążliwych dolegliwości, ale – przy silnym ucisku na korzenie rdzeniowe – może też spowodować trwałe uszkodzenie nerwów, a w konsekwencji kalectwo.

Bezoperacyjne leczenie przepukliny kręgosłupa

Zaawansowane zmiany i silne dolegliwości związane z degeneracją krążka międzykręgowego bywają wskazaniem do zabiegu chirurgicznego. Może on polegać na wycięciu przepukliny kręgosłupa, a nawet zastąpieniu całego krążka implantem. Takie zabiegi – ze względu na wysokie ryzyko powikłań – uznaje się jednak za ostateczność. 

Leczenie przepukliny kręgosłupa z wyboru bazuje na:

• farmakoterapii,
• fizjoterapii (w tym – terapii manualnej, fizykoterapii),
• indywidualnych ćwiczeniach zaleconych przez fizjoterapeutę,
• zmianie stylu życia.

Dobór metod leczenia musi opierać się na wnikliwej diagnostyce (w tym – obrazowej). Uzależniony jest także od stanu chorego. W ostrej fazie dolegliwości pomocna jest farmakoterapia (leki doustne, maści, zastrzyki nadtwardówkowe) znosząca stan zapalny i łagodząca dolegliwości. Wskazany jest odpoczynek (w szczególności – odciążenie kręgosłupa) oraz terapia manualna i fizykoterapia służące rozluźnieniu mięśni i zastymulowaniu procesów samoregeneracji tkanek. 

Po zniesieniu ostrego stanu zapalnego można podjąć rehabilitację u fizjoterapeuty (fizjoterapię, ćwiczenia na przepuklinę kręgosłupa). Zmierza ona do poprawy mechaniki pracy kręgosłupa i wzmocnienia układu mięśniowo-powięziowego odpowiedzialnego za utrzymanie prawidłowej postawy ciała, co zapobiega nawrotom dolegliwości.