Rozejście mięśnia prostego brzucha – przyczyny i fizjoterapia

Parzysty mięsień prosty brzucha przebiega od mostka do spojenia łonowego. Składa się z dwóch części połączonych strukturą łącznotkankową nazywaną kresą białą. Na skutek działania różnych czynników może dojść do rozluźnienia jej włókien, co prowadzi do rozsunięcia prawej i lewej strony mięśnia prostego brzucha. Zaburzenie to ma wiele niekorzystnych konsekwencji zdrowotnych, którym można zapobiec im metodami fizjoterapii.

Przyczyny rozejścia mięśnia prostego brzucha

Do osłabienia włókien kresy białej dochodzi najczęściej w przebiegu ciąży. Rozejście mięśni brzucha jest zatem przede wszystkim problemem kobiet, co nie oznacza, że nie może dotyczyć mężczyzn, a nawet dzieci. Do czynników ryzyka rozstępu mięśni prostych brzucha zalicza się:

• ich osłabienie lub – przeciwnie – bardzo dużą siłę,
• nieprawidłową aktywność fizyczną,
• zabiegi chirurgiczne w obszarze jamy brzusznej,
• otyłość,
• wady postawy,
• starszy wiek,
• niektóre choroby (np. cukrzycę),
• nieprawidłowe wzorce oddechowe,
• częste zaparcia,
• przewlekły kaszel.

Rozstęp mięśni prostych brzucha u mężczyzn może nastąpić np. na skutek nadmiaru ćwiczeń siłowych, ale też w związku z brakiem ruchu i niewłaściwą dietą. U dzieci przyczyną problemu są najczęściej wady postawy.

Zwiększona elastyczność kresy białej i rozciągnięcie mięśnia prostego brzucha u ciężarnych jest zjawiskiem fizjologicznym sprzyjającym rozwojowi płodu. U większości kobiet wymienione struktury wracają samoistnie do pierwotnego stanu w ciągu roku po porodzie. Rozejście mięśni brzucha po ciąży następuje w przypadku:

• ciąży mnogiej lub wielorództwa,
• późnej ciąży,
• wysokiej masy urodzeniowej dziecka,
• cesarskiego cięcia,
• zbyt wczesnego powrotu do  aktywności fizycznej.

To tylko niektóre z licznych możliwych powodów opisywanego zaburzenia. Niezależnie od zróżnicowanych przyczyn, zazwyczaj ma takie same skutki.

Jakie są powikłania rozejścia mięśnia prostego brzucha?

Rozstęp mięśnia prostego brzucha objawia się deformacją sylwetki – brzuch wydaje się duży nawet u osób z prawidłową masą ciała, jego linia środkowa jest stożkowato uwypuklona, dolne żebra nienaturalnie odstają. Rozejście mięśni brzucha to jednak nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny.

Mięsień prosty brzucha pełni wiele istotnych funkcji. Pozwala na zginanie tułowia do przodu, chroni narządy wewnętrzne, stabilizuje miednicę i lędźwiowy odcinek kręgosłupa (wpływa na postawę ciała), ma udział w mechanizmach oddychania i wydalania, umożliwia naturalny poród. Konsekwencje rozejścia mięśnia prostego brzucha mogą więc być bardzo poważne. Zaliczają się do nich:

• nieprawidłowa postawa ciała,
• bóle kręgosłupa lędźwiowego,
• wzdęcia, problemy z wypróżnianiem się, nietrzymanie moczu,
• dolegliwości w czasie stosunku i inne zaburzenia funkcji seksualnych,
• trudności ze schylaniem się czy podnoszeniem ciężkich przedmiotów.

Szczególnie niebezpiecznym powikłaniem rozstępu mięśnia prostego brzucha są przepukliny w obrębie jamy brzusznej, które zaburzają prawidłową pracę narządów wewnętrznych, np. mogą prowadzić do niedrożności jelit. 

Diagnostyka rozstępu mięśnia prostego brzucha

Fizjologiczny odstęp pomiędzy brzuścami omawianego mięśnia może być różny i zmieniać się z wiekiem – nie ma jednoznacznie określonych wartości, przy których mówi się o rozejściu mięśnia prostego brzucha. Jak sprawdzić jego występowanie? Na wstępną ocenę pozwalają  proste testy, które można  wykonać w warunkach domowych (np. w leżeniu na plecach napiąć mięśnie brzucha i unieść głowę – charakterystyczny stożek na powierzchni brzucha może świadczyć o problemie). Przy podejrzeniu rozejścia mięśnia prostego brzucha niezbędna jest jednak kompleksowa diagnostyka obejmująca badanie USG jamy brzusznej, ocenę postawy ciała pacjenta czy jego wzorców oddechowych. Tylko na tej podstawie lekarz może stwierdzić, jakie postępowanie terapeutyczne wskazane jest w danym przypadku.

Na czym polega terapia przy rozejściu mięśnia prostego brzucha?

Choć rozejście mięśnia prostego brzucha może mieć poważne konsekwencje zdrowotne, tylko u nielicznej grupy pacjentów konieczna okazuje się interwencja chirurgiczna. W większości przypadków zaleca się rehabilitację i trening służący wzmocnieniu opisywanej struktury.

Biorąc pod uwagę ogromne zróżnicowanie czynników, które mogą powodować rozejście mięśnia prostego brzucha, fizjoterapia zawsze musi być prowadzona pod okiem specjalisty i z uwzględnieniem indywidualnych predyspozycji  pacjenta. Najczęściej obejmuje ona:

• masaż (zwiększa elastyczność mięśni, redukuje dolegliwości bólowe),
• fizjoterapię uroginekologiczną (np. terapię manualną, akupunkturę, ćwiczenia oddechowe).

Niezwykle istotnym elementem terapii są odpowiednio dobrane ćwiczenia na rozejście mięśnia prostego brzucha, które pacjent – po instruktażu – powinien wykonywać systematycznie w domu. W połączeniu z pracą nad właściwymi nawykami (np. dotyczącymi diety, aktywności fizycznej) fizjoterapia wykazuje bardzo wysoką skuteczność w leczeniu rozstępu mięśni brzucha.