Zapalenie stawu barkowego – „zamrożony bark”

Zamrożenie stawu barkowego to częsta przyczyna przewlekłego bólu barku. W przebiegu schorzenia dochodzi też do znacznego ograniczenia ruchomości w stawie. Tego typu zmiana ma charakter idiopatyczny (nie ma wyraźnych przyczyn, a co najmniej nie zostały one dotąd rozpoznane) i zwykle ustępuje samoistnie. Bywa jednak, że utrzymuje się długotrwale, znacznie utrudniając codzienne funkcjonowanie. Najskuteczniejszą metodą postępowania w przypadku barku zamrożonego jest rehabilitacja.

Co to jest zamrożony bark?

Zamrożony bark, określany także jako zespół zamrożonego barku, to stan, w którym dochodzi do silnych zmian zapalnych w obrębie stawu ramiennego (zapalenia błony maziowej, zwłóknienia torebki stawowej). Powodują one obkurczenie tkanek, co z kolei prowadzi do ograniczenia zakresu ruchu lub wręcz unieruchomienia stawu barkowego. „Zamrożenie” tego stawu to dość powszechna przypadłość – występuje u 2-5% populacji. Najczęściej dotyka kobiety w wieku 40-60 lat. Zmiany dotyczą zwykle jednej kończyny, choć po ustąpieniu mogą powrócić w kończynie przeciwległej.

Zamrożony bark – przyczyny choroby

Przyczyny występowania zamrożonego barku są nieznane. W wielu przypadkach choroba ma charakter samoistny. Zaobserwowano jednak pewną korelację pomiędzy jej rozwojem a takimi problemami zdrowotnymi, jak:

• cukrzyca,
• zaburzenia w gospodarce hormonów tarczycy,
• podwyższony poziom cholesterolu,
• choroby sercowo-naczyniowe,
• choroba Parkinsona,
• przewlekły stres.

Czynnikami, które mogą zainicjować zespół zamrożonego barku, bywa przeciążenie, drobny uraz albo stan po zabiegu chirurgicznym. Patologicznym zmianom sprzyja także długotrwałe unieruchomienie. Najczęściej jednak schorzenie pojawia się bez uchwytnej przyczyny, w związku z czym określa się je jako idiopatyczne zapalenie barku.

Jak objawia się idiopatyczne zapalenie barku?

Zespół zamrożonego barku oznacza silne dolegliwości bólowe, które nie idą w parze z adekwatnymi do nich uszkodzeniami tkanek. Ból pojawia się przede wszystkim w chwili używania kończyny. Powiązany jest z usztywnieniem barku i znacznym ograniczeniem fizjologicznego zakresu ruchomości w stawie.

Wyróżnia się trzy etapy zamrożenia stawu barkowego, dla których typowe są różne zespoły objawów.

1. Faza zamarzania. Przez pierwszych kilka miesięcy ból barku pojawia się podczas wykonywania codziennych czynności, a z czasem także w spoczynku. Dolegliwości narastają powoli, powodują stopniowe ograniczenie zakresu ruchomości w stawie. Ból może także uniemożliwiać choremu spanie na boku (na objętym stanem zapalnym barku)
2. Faza zamrożenia. Trwa zwykle 9-16 miesięcy. Następuje w niej obniżenie dolegliwości bólowych, w szczególności bólu spoczynkowego. Charakterystyczną dla fazy zamrożenia jest za to sztywność barku. Znaczne ograniczenie ruchomości w stawie utrudnia poruszanie ramieniem i wykonywanie takich czynności, jak np. sięganie po pas w samochodzie, czesanie się czy zapinanie biustonosza.
3. Faza odmrażania. Na tym etapie zamrożenia stawu barkowego jego ruchomość powraca samoczynnie, ale bardzo powoli. Może to potrwać od kilku miesięcy do nawet 2-3 lat.

W pewnym odsetku przypadków dolegliwości nie ustępują całkowicie albo powracają w przeciwległej kończynie. By uniknąć takich problemów, warto wcześnie podjąć leczenie zamrożonego barku.

Jak zdiagnozować zamrożenie stawu barkowego?

Podstawą leczenia i rehabilitacji zamrożonego barku jest diagnoza tego schorzenia. Jego obraz kliniczny jest dość charakterystyczny, niemniej należy wykluczyć występowanie innych patologii w obrębie stawu barkowego, np. złamań czy zwapnień.

Rozpoznanie zespołu zamrożonego barku ustala się na podstawie wywiadu medycznego i badania fizykalnego. Obejmuje ono palpację, obserwację zakresu ruchomości w stawie, a także specjalistyczne testy. W przypadkach niejednoznacznych diagnozę potwierdza się badaniami obrazowymi, takimi jak RTG (przy zamrożeniu stawu barkowego powinno być prawidłowe) i USG (potwierdza obecność zmian o typie zapalnym).

Możliwości leczenia zamrożonego barku

Choć idiopatyczne zamrożenie barku zwykle przemija samoistnie, wdrożenie odpowiedniej terapii pozwala przyspieszyć powrót do pełnej sprawności i zapobiega ryzyku utrwalenia się patologicznych zmian. Nie istnieją skuteczne domowe sposoby leczenia zamrożonego barku, więc przy wystąpieniu pierwszych objawów choroby warto skorzystać z konsultacji ortopedycznej lub fizjoterapeutycznej.

Zamrożenie stawu barkowego w większości przypadków jest wskazaniem do leczenia zachowawczego, które zmierza do zniesienia bólu i zwiększenia zakresu ruchomości w stawie. Ze względu na inwazyjność i ryzyko powikłań, jakim obciążone są metody zabiegowe, leczenie operacyjne (zwykle – artroskopowe) stosuje się bardzo rzadko – tylko u pacjentów, którym szczególnie zależy na szybkim powrocie do pełnej sprawności (np. sportowców).

Zachowawcze leczenie zamrożonego barku to przede wszystkim odpowiednio zaplanowana rehabilitacja. Dolegliwości bólowe można znosić także z pomocą farmakoterapii, która obejmuje leki przeciwbólowe i przeciwzapalne – doustne, miejscowe (maści, żele), a także iniekcje sterydowe.

Bark zamrożony – rehabilitacja

Rehabilitacja zamrożonego barku w większości przypadków tego schorzenia jest skutecznym sposobem na szybki, całkowity powrót do zdrowia. Plan leczenia ustala fizjoterapeuta z uwzględnieniem indywidualnych uwarunkowań chorego. Opiera się on przede wszystkim o terapię manualną, która może obejmować terapię punktów spustowych, pracę na powięzi czy masaż tkanek głębokich.

Niezwykle istotnym elementem leczenia barku zamrożonego są ćwiczenia stopniowo mobilizujące staw oraz wzmacniające mięśnie. Program ćwiczeń także ustala fizjoterapeuta, ale ich skuteczność w głównej mierze zależy od zaangażowania i systematyczności pacjenta. Odpowiednio dobrane ćwiczenia na bark zamrożony należy wykonywać w domu. Jeśli chory przestrzega wszystkich zaleceń, rokowanie w przypadku idiopatycznego zapalenia barku jest bardzo dobre.