Jak działa nasz kręgosłup?

Kręgosłup to część układu szkieletowego, który pełni funkcję podporową dla całego organizmu. Jest także istotnym elementem narządu ruchu oraz stanowi ochronę dla rdzenia kręgowego znajdującego się wewnątrz jego kolumny.

Czym jest kręgosłup?

Kręgosłup to kostno-chrzęstna struktura w organizmie kręgowców (w tym – człowieka). Znajduje się po stronie grzbietowej i rozciąga od podstawy czaszki do końca tułowia. U człowieka stanowi około 40-45% długości ciała. Mówiąc o kręgosłupie, najczęściej mamy na myśli element szkieletu złożony z kręgów i tzw. dysków. Potocznie kręgosłupem określa się cały kompleks anatomiczno-funkcjonalny, w skład którego wchodzą elementy ośrodkowego układu nerwowego (rdzeń kręgowy, korzenie nerwowe). W niniejszym tekście opiszemy kręgosłup jako układ biomechaniczny – skupimy się na roli, jaką przy udziale mięśni i stawów pełnią poszczególne odcinki kręgosłupa.

Z czego składa się kręgosłup?

Kręgosłup człowieka składa się z 33-34 kręgów, które tworzą swego rodzaju kolumnę. Widziana w płaszczyźnie czołowej (od przodu lub tyłu) wydaje się prostą, rozszerzającą się ku dołowi linią. W płaszczyźnie strzałkowej (czyli z boku) wyraźnie widoczne stają się fizjologiczne krzywizny kręgosłupa:

• dwa wygięcia (lordozy) ku przodowi ciała – w odcinkach szyjnym i lędźwiowym,
• dwa wygięcia (kifozy) ku tyłowi ciała – w odcinkach piersiowym i krzyżowym.

Linia kręgosłupa przypomina zatem dwie połączone litery S. Wyróżnia się w związku z tym 5 odcinków kręgosłupa:

• szyjny (oznaczany symbolem C) złożony z 7 kręgów,
• piersiowy (oznaczany symbolem Th) złożony z 12 kręgów,
• lędźwiowy (oznaczany symbolem L) złożony z 5 kręgów,
• krzyżowy (oznaczany symbolem S) złożony z 5 kręgów połączonych w kość krzyżową,
• kość guziczną (zwaną też ogonową) złożoną z 4-5 zrośniętych kręgów.

Pomiędzy kręgami kręgosłupa znajdują się chrzęstne krążki potocznie nazywane dyskami – pierścienie włókniste (zbudowane z włókien kolagenowych i elastynowych) wypełnione galaretowatym jądrem miażdżystym. Kręgi połączone są także więzadłami. Za stabilizację, a zarazem ruchomość kręgów, odpowiadają mięśnie przykręgosłupowe.

Jaka jest funkcja kręgosłupa?

Budowa kręgosłupa powiązana jest ściśle z funkcjami, jakie pełni. Najważniejszą jest stabilizacja sylwetki. Kręgosłup pozwala nam zachować równowagę w pozycji wyprostowanej. Jest swego rodzaju rusztowaniem dla całego ciała – w miarę potrzeb w sztywnym lub elastycznym. Funkcja podporowa kręgosłupa polega także na tym, że stanowi on centralny element szkieletu.

Kręgosłup pełni w organizmie wiele funkcji ochronnych. Przede wszystkim dzięki specyficznej budowie kręgów (ich łuki tworzą kanał kręgowy) stanowi doskonałą ochronę dla wrażliwej tkanki rdzenia kręgowego i jego korzeni, a także dla układu wegetatywnego. Jako oś kośćca kręgosłup jest rusztowaniem, a zarazem osłoną dla wszystkich narządów wewnętrznych.

Kręgosłup amortyzuje wstrząsy i urazy, do jakich dochodzi podczas aktywności ruchowej. To z kolei zasługa jego fizjologicznych krzywizn, a także specyficznej budowy poszczególnych elementów łącznotkankowych. Przykładowo, płaskie trzony kręgów przystosowane są do przenoszenia dużych obciążeń. Z kolei krążki międzykręgowe chronią kręgi przed wzajemnym ocieraniem się o siebie, ale też pozwalają na odpowiednie rozkładanie napięć czy siły nacisku w obrębie całego kręgosłupa.

Kręgosłup jako element narządu ruchu

Istotne funkcje kręgosłupa związane są także ze sprawnością ruchową, choćby dlatego, że na kręgach znajdują się punkty przyczepów mięśni odpowiedzialnych za motorykę kończyn. Ruchomość samego kręgosłupa nie jest kluczowa dla działania całego narządu ruchu (można dobrze funkcjonować ze sztywnym kręgosłupem), niemniej umożliwia on wykonywanie ruchów szyi i tułowia, za co odpowiadają poszczególne odcinki kręgosłupa:

• odcinek szyjny pozwala na poruszanie głową w różnych kierunkach,
• odcinek piersiowy i lędźwiowy pozwalają na zginanie i prostowanie tułowia, a także ruchy boczne i skrętne.

Najmniejszy zakres ruchu występuje w odcinku krzyżowym i guzicznym, gdzie kręgi są zrośnięte i tworzą pojedyncze kości.

Kręgosłup a postawa ciała

Przez wiele milionów lat postawa człowieka się kształtowała, aby osiągnąć postawę wyprostowaną. Kiedy kręgosłup się już przystosował do takiej postawy, to gwałtownie próbujemy to zmienić. Dzisiaj wymagamy, by przystosował się on do pracy siedzącej. Już od najmłodszych lat wykorzystujemy kręgosłup w tej pozycji. Po wielu godzinach w szkole, a potem w domu znowu siedzimy przy odrabianiu lekcji, czy też później na studiach, czy w pracy. Zapominamy o sporcie, który tak dobrze kształtuje sylwetkę.

Powinniśmy wplatać do naszej codzienności jak najwięcej aktywności fizycznej. Czyli na przykład pływanie, ćwiczenia w domu, czy cokolwiek innego, by wspomóc kształtowanie kręgosłupa i całej sylwetki.