Uszkodzenie łąkotki — przyczyny, objawy i fizjoterapia

Łąkotki to parzyste włóknisto-chrzęstne struktury znajdujące się w stawach kolanowych.  Wyróżnia się łąkotkę boczną (oznaczaną skrótem ML) i przyśrodkową (MM) – pierwsza umiejscowiona jest bliżej zewnętrznej części kolana, druga – wewnętrznej. Struktury te są niezbędne do utrzymania sprawności stawu. Odpowiadają m.in. za prawidłowy rozkład obciążeń i amortyzację kolana podczas aktywności. Służą też jego stabilizacji i wspomagają prawidłową ruchomość kończyny. Pełniąc tak istotną rolę największym stawie w ludzkim ciele, łąkotki często narażone są na przeciążenia. Ich uszkodzenia dotyczą nawet co dziesiątej osoby.

Dwa mechanizmy uszkodzenia łąkotki

Do uszkodzenia łąkotki dochodzi na skutek gwałtownego urazu albo na podłożu powoli rozwijających się zmian zwyrodnieniowych. Pierwszy przypadek dotyczy najczęściej osób młodych, aktywnych fizycznie (do uszkodzenia łąkotki może dojść podczas uprawiania takich dyscyplin sportowych, jak gra w piłkę nożną czy jazda na nartach). Przyczyną problemu jest przekroczenie naturalnego zakresu ruchomości w stawie przy działaniu ogromnych sił skręcających, wyprostnych czy zgięciowych. Dodatkowo przy dużym przeciążeniu uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej lub bocznej  może nastąpić pod wpływem siły kompresyjnej wywieranej przez elementy kostno-chrzęstne powierzchni stawowych.

Zwyrodnieniowe uszkodzenie łąkotki to efekt długotrwałego przeciążania kolana, np. w związku z wykonywaną pracą fizyczną, otyłością albo wadami w budowie anatomicznej kończyn (przy ich szpotawości lub koślawości). Wielokrotne mikrourazy przy takich przeciążeniach prowadzą do zmian w strukturze tkanek, które pogłębiają się w związku z fizjologicznymi procesami starzenia się organizmu. W efekcie elastyczność i wytrzymałość łąkotek maleje, co sprawia, że są podatne na uszkodzenia przy niewielkich urazach, a nawet podczas zwykłych, codziennych aktywności, np. przysiadu.

Objawy uszkodzenia łąkotki

Uszkodzenie łąkotki może wywoływać różne objawy. Ich charakter – rodzaj, nasilenie, lokalizacja – zależy w dużej mierze od mechanizmu, który spowodował patologiczną zmianę.

Gwałtownemu urazowi kolana towarzyszy ostry ból w kolanie lub jego okolicach (np. uszkodzenie łąkotki przyśrodkowej powoduje dolegliwości po wewnętrznej stronie kolana). Występują także takie cechy zapalenia, jak miejscowy obrzęk, tkliwość, zaczerwienienie i ucieplenie skóry. Uraz wiąże się także z ograniczeniem ruchomości w stawie kolanowym, a nawet jego zablokowaniem (pacjent w ogóle nie jest w stanie poruszać kończyną w kolanie). Może uniemożliwić obciążanie kontuzjowanej nogi.

Dolegliwości bólowe przy uszkodzeniach zwyrodnieniowych nie są tak silne, jak po urazie, ale utrzymują się przewlekle, znacznie utrudniając normalne funkcjonowanie. Ból nasila się zwykle podczas wysiłku fizycznego, przy długim przebywaniu w pozycji stojącej, a także pod koniec dnia. Ruchomość w stawie jest ograniczona, ale nie jest on całkowicie zablokowany. Pacjenci często skarżą się na takie dolegliwości, jak uczucie chrupania czy przeskakiwania w kolanie oraz na jego „uciekanie” (tracą stabilność w stawie kolanowym).

Jak rozpoznać uszkodzenie łąkotki?

W przypadku podejrzenia uszkodzenia MM lub ML pacjent powinien niezwłocznie zgłosić się na ostry dyżur ortopedyczny (po urazie) lub zapisać na konsultację do poradni ortopedycznej (przy przewlekłych dolegliwościach). Uszkodzenie łąkotki stosunkowo łatwo rozpoznać na podstawie wywiadu, badanie palpacyjne i odpowiednie testy. Fizjoterapeuta zwykle zleca także dodatkowe badania obrazowe (RM lub TK, pomocniczo także USG i RTG), które pozwalają mu precyzyjnie zaplanować przebieg leczenia.

Na czym polega leczenie uszkodzonej łąkotki?

Wybór metody leczenia łąkotki zależy od rodzaju uszkodzenia, ale też od wielu innych czynników, m.in. wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjenta, jego codziennej aktywności i związanych z nią oczekiwań. Łąkotka jest strukturą słabo ukrwioną, więc cechuje się powolnym metabolizmem. Regeneracja łąkotki jest długotrwała, dlatego w przypadku osób młodych, aktywnych, które chcą po urazie możliwie szybko wrócić do pełnej sprawności, zazwyczaj podejmuje się decyzję o leczeniu artroskopowym, po którym niezbędna jest rehabilitacja.

Już po kilkunastu dniach od zabiegu trzeba wprowadzić mobilizacje stawu kolanowego, by zachować  jego fizjologiczną ruchomość. Prawidłowe funkcje więzadeł stabilizujących kolano można podtrzymać dzięki treningowi propriocepcji, czyli czucia głębokiego, co można osiągnąć np. z wykorzystaniem torowania nerwowo-mięśniowego (PNF). Niezwykle istotne są także w rehabilitacji łąkotki ćwiczenia, które pacjent powinien wykonywać samodzielnie, po wcześniejszym instruktażu fizjoterapeuty.

Przy uszkodzeniach zwyrodnieniowych operację uznaje się zwykle za ostateczność. W pierwszej kolejności stosuje się metody zachowawcze, pośród których – obok odciążania chorego kolana kluczowe znaczenie ma odpowiednio dobrana fizjoterapia. Służy ona zniesieniu dolegliwości bólowych i przywróceniu jak największego zakresu ruchomości w stawie. Metody terapii manualnej zmierzają także do wzmocnienia mięśni wspierających pracę stawu kolanowego oraz do poprawy wspomnianej już propriocepcji, która pozwala zmniejszyć ryzyko uszkodzenia łąkotki. Ćwiczenia pacjent początkowo wykonuje w odciążeniu (np. w wodzie), z czasem – pod obciążeniem. Przestrzegając zaleceń fizjoterapeuty, ma szansę wrócić do pełnej sprawności.

Niewskazane jest podawanie w ten sposób tzw. blokad, czyli glikokortykosteroidów o działaniu przeciwzapalnym i przeciwobrzękowym, które wprawdzie czasowo znoszą objawy, ale mogą przyczyniać się do postępu zmian. Nieczęsto zdarza się, by kolano skoczka kwalifikowało zabiegu operacyjnego – ze względu na możliwe powikłania sięga się po takie rozwiązanie przy bardzo zaawansowanych zmianach.