Stenoza kanału kręgowego – objawy, diagnoza i leczenie
Stenoza kanału kręgowego to patologiczne zwężenie jego światła, któremu towarzyszy ucisk na rdzeń kręgowy i korzenie nerwowe. Schorzenie to jest przyczyną dolegliwości, które znacznie obniżają komfort życia. W przypadku odpowiednio wcześnie podjętego leczenia wysoką skuteczność wykazują metody fizjoterapii.
Na czym polega stenoza kanału kręgowego?
Kanał kręgowy to obszar wewnątrz kręgów kręgosłupa – utworzona przez łuki kręgów. Chroni on rdzeń kręgowy przed urazami oraz naciskiem ze strony sąsiednich tkanek. Rdzeń nie styka się ze ścianami kanału kręgowego. U zdrowej osoby przestrzeń pomiędzy rdzeniem a kanałem kręgowym wypełniają opony mózgowo-rdzeniowe, które amortyzują wrażliwe struktury ośrodkowego układu nerwowego w czasie ruchu – zgięć, rotacji.
Stenoza kanału kręgowego ma miejsce wówczas, gdy staje się on zbyt wąski – zanika wolna przestrzeń pomiędzy rdzeniem a łukami kręgów. Na rdzeń kręgowy wywierają nacisk patologiczne zmienione struktury kręgów – osteofity, przerośnięte więzadła, przepukliny krążków międzykręgowych. Prawdopodobieństwo rozwoju stenozy zwiększa też zwężenie przestrzeni międzykręgowych.
Co jest przyczyną zwężenia kanału kręgowego?
Stenoza kanału kręgowego bywa stanem wrodzonym, który przeważnie ujawnia się dopiero w dorosłym życiu. Zdecydowanie częściej jednak jest to schorzenie nabyte. U wielu osób zwężenie kanału kręgowego następuje w związku ze zmianami zwyrodnieniowymi, do jakich dochodzi w procesach starzenia się organizmu. Stenoza kanału kręgowego może być także powikłaniem:
- urazu kręgosłupa lub jego nadmiernych przeciążeń,
- dyskopatii i innych chorób zwyrodnieniowych,
- niektórych chorób metabolicznych (np. akromegalii),
- guzów lub torbieli kręgosłupa,
- wrodzonych chorób tkanki łącznej.
Niezależnie od przyczyny zwężenia kanału kręgowego, przewlekły ucisk na rdzeń jest źródłem dolegliwości bólowych, a nierzadko także objawów neurologicznych.
Jak objawia się stenoza kanału kręgowego?
Zwężenie kanału kręgowego może dotyczyć różnych odcinków kręgosłupa. Najczęstsza jest stenoza lędźwiowa, rzadsza – stenoza szyjna. W piersiowym odcinku kręgosłupa choroba występuje sporadycznie. Objawy stenozy kanału kręgowego zależą od miejsca zwężenia oraz stopnia ucisku na rdzeń kręgowy lub korzenie nerwowe.
W najczęstszym przypadku choroby, jaką jest stenoza kręgosłupa lędźwiowego, w początkowych fazach głównym objawem jest incydentalny ból w dole pleców, który nie utrudnia normalnego funkcjonowania. Brak rezerwy przestrzeni wokół rdzenia kręgowego grozi jednak gwałtownym pogorszeniem samopoczucia pacjenta po niewielkim nawet urazie. W miarę rozwoju choroby ból pojawia się coraz częściej i w większym nasileniu.
Możliwe objawy stenozy lędźwiowej to:
- silny ból promieniujący do kończyn dolnych,
- drętwienie nóg i uczucie osłabienia ich siły mięśniowej,
- spadek koordynacji ruchowej,
- upośledzenie zdolności chodzenia (tzw. chromanie neurogenne).
Objawy zwężenia kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym nasilają się przy każdej próbie chodzenia. Bywają tak dotkliwe, że chory porusza się pochylony. Odcinki, jakie może pokonać bez zatrzymywania, stają się coraz krótsze. W zaawansowanym stadium zmian mogą wystąpić także niedowłady nóg czy utrata kontroli nad zwieraczami.
Jak zdiagnozować zwężenie kanału kręgowego?
Stenoza kanału kręgowego nie daje specyficznych objawów – mogą one przypominać te, które towarzyszą np. dyskopatii lędźwiowej albo zmianom miażdżycowym. Choroba wymaga więc dokładnej diagnostyki różnicowej. W pierwszej kolejności opiera się ona wywiad i badanie lekarskie, podczas którego specjalista ocenia m.in. sposób poruszania się pacjenta i odruchy neurologiczne. Niezwykle ważnym elementem w rozpoznaniu stenozy kanału kręgowego jest diagnostyka obrazowa, która może obejmować badanie gęstości kości, rentgen, tomografię komputerową lub/i rezonans magnetyczny. Lekarz często zleca także badania laboratoryjne.
Na czym polega leczenie stenozy kanału kręgowego?
W większości przypadków leczenie stenozy kanału kręgowego opiera się o metody zachowawcze. Jest to postępowanie objawowe, które nie powoduje cofnięcia zaistniałych zmian. Może jednak spowolnić rozwój choroby, a przede wszystkim znosi jednak uciążliwe dolegliwości i ułatwia pacjentowi codzienne funkcjonowanie.
Rehabilitacja przy stenozie
Niezwykle istotnym elementem leczenia zachowawczego jest rehabilitacja nakierowana na odbarczenie struktur nerwowych, przywrócenie prawidłowej ruchomości w stawach oraz poprawę napięcia tkanek okołostawowych. Cele te można osiągnąć z pomocą masażu, terapii manualnej czy terapii punktów spustowych. Nieodzowne są także ćwiczenia, które po instruktażu fizjoterapeuty pacjent wykonuje samodzielnie.
Leczenie zachowawcze stenozy obejmuje farmakoterapię – preparaty poprawiające krążenie krwi (celem lepszego odżywienia i dotlenienia rdzenia kręgowego), doustne leki przeciwbólowe, a niekiedy też iniekcje sterydowe (tzw. blokady) w okolice objęte zmianami.
Wskazaniem do zabiegu operacyjnego jest zwykle stenoza bezwzględna (gdy pole powierzchni kanału kręgowego nie przekracza 100 mm2), której towarzyszy przewlekły ból i objawy neurologiczne niepoddające się leczeniu zachowawczemu. Leczenie chirurgiczne polega na usunięciu struktur uciskających na struktury naczyniowo-nerwowe (tzw. laminektomia) oraz stabilizacji operowanego odcinka kręgosłupa. Współcześnie takie operacje można wykonać z zastosowaniem małoinwazyjnych technik endoskopowych, co ogranicza ryzyko wystąpienia niebezpiecznych powikłań.
