Zwichnięcie stawu skokowego – objawy i leczenie

Zwichnięcie kostki to uraz, w którym dochodzi do nieprawidłowego przemieszczenia się względem siebie kości skokowej i goleni. Kość skokowa wysuwa się z spomiędzy widełek kości piszczelowej i strzałkowej (tworzących kość goleni). Deformacji, a nawet rozerwaniu, ulega torebka stawowa, uszkadzają się stabilizujące stopę więzadła, a nierzadko także okoliczne struktury – ścięgna, naczynia, nerwy, kości.   

Jak dochodzi do zwichnięcia kostki?

Do zwichnięcia stawu skokowego dochodzi w chwili jego nadmiernego przeciążenia w niefizjologicznym ułożeniu stopy. Najczęściej zdarza się to podczas uszkodzeń wysokoenergetycznych, do jakich należą wypadki komunikacyjne czy upadki z dużej wysokości. Częstą okolicznością zwichnięcia kostki jest także uprawianie sportu, zwłaszcza w przypadku osób, które nie są do niej odpowiednio przygotowane wcześniejszym treningiem. Rzadziej uraz następuje na skutek niekorzystnego ustawienia stopy względem podłoża podczas normalnej aktywności, np. w chwili poślizgnięcia się na oblodzonym chodniku.

Zwichnięcie stawu skokowego – objawy

Zwichnięcie stawu skokowego objawia się przede wszystkim jego bardzo wyraźną deformacją, a także nienaturalnym ustawieniem stopy. Pacjent nie jest w stanie wykonać ruchu w stawie i odczuwa bardzo silne dolegliwości bólowe. W miejscu urazu szybko narasta obrzęk i zasinienie. Stopa może także zblednąć, jeśli znajdujące się w niefizjologicznym ułożeniu  kości wywołują ucisk na naczynia. Z tych samych powodów często dochodzi do ucisku na nerwy, co skutkuje zaburzeniami czucia w stopie. W przypadku zwichnięć otwartych, czyli z przerwaniem ciągłości skóry, występuje znaczne krwawienie.

Zwichnięcie a skręcenie – czym się różnią?

Zwichnięcie i skręcenie to nazwy, których w potocznym języku często używa się zamiennie. Są to jednak dwa różny typy urazów i nie należy ich ze sobą mylić. Zwichnięty staw skokowy to o wiele poważniejszy problem zdrowotny niż skręcenie, choć w obu przypadkach uraz spowodowany jest przekroczeniem fizjologicznego zakresu ruchu.

W przypadku skręcenia uszkodzeniu ulegają tylko tkanki miękkie. Może dojść do naciągnięcia, naderwania lub rozerwania torebki stawowej albo naderwania czy nawet zerwania więzadeł, ale powierzchnie stawowe kości nie ulegają przemieszczeniu względem siebie. Nie występują widoczne deformacje, choć narastająca opuchlizna po skręceniu stawu skokowego może sprawiać takie wrażenie. W miejscu uszkodzenia stawu zwykle w krótkim czasie uwidacznia się krwiak. Poruszanie kończyną jest trudne ze względu na silny ból, niemniej ruchomość w stawie zostaje zachowana.

Zwichnięta kostka – jak postępować?

Zwichnięcie kostki to poważny uraz wymagający pilnej interwencji – nie tylko ze względu na silne dolegliwości, które mu towarzyszą, ale też po to, by uniknąć tak poważnych konsekwencji, jak uszkodzenie nerwów czy martwica niedokrwionych tkanek w obszarze objętym zmianami. Należy od razu zabezpieczyć staw, unieruchamiając go w takiej pozycji, w jakiej się znajduje. 

Jeśli to możliwe, warto zdjąć wcześniej obuwie ze stopy, która doznała urazu (w przeciwnym razie – usztywnić ją w bucie). Wskazane jest także wykonanie zimnego okładu w okolicy urazu i uniesienie kończyny powyżej linii serca. Osoba ze zwichnięta kostką powinna zostać niezwłocznie przewieziona na ostry dyżur ortopedyczny lub do najbliższej placówki pogotowia ratunkowego (w przypadku bardzo silnych, niepokojących dolegliwości zasadne jest nawet jego wezwanie). Taki uraz wymaga bowiem interwencji specjalisty.

Leczenie zwichnięcia stawu skokowego

Choć objawy zwichnięcia stawu skokowego są ewidentne, leczenie zawsze zostaje poprzedzone  wywiadem, badaniem klinicznym i diagnostyką obrazową (np. badaniem RTG czy tomografią komputerową). Pozwala to na podjęcie działań najbardziej adekwatnych do specyfiki danego przypadku.

Zwykle początkowo lekarz nastawia (jeśli to konieczne – w znieczuleniu) zwichniętą kostkę tak, by powierzchnie stawowe znalazły się w pozycji możliwie najbardziej zbliżonej do anatomicznej. Pozwala to na przede wszystkim odbarczenie naczyń krwionośnych i nerwów. Taki manewr przynosi też pacjentowi znaczną ulgę i zmniejsza powstałą deformację stawu. Często jednak uszkodzone struktury (kości, więzadła) nadal wymagają zespolenia operacyjnego.

Lekarz może zadecydować o wykonaniu zabiegu od razu lub o odroczeniu go o pewien czas (do chwili ustąpienia ostrego stanu zapalnego). Niezależnie od tego zalecane jest unieruchomienie kończyny w gipsie lub ortezie (na okres 6-8 tygodni od chwili nastawienia lub – jeśli został wykonany – zabiegu operacyjnego). W leczeniu stosuje się także profilaktykę przeciwobrzękową i przeciwzakrzepową. W trakcie rekonwalescencji pacjent powinien odciążać chorą kończynę. Powrót do zdrowia może trwać nawet kilka miesięcy i wiąże się z rehabilitacją zwichniętego stawu skokowego u fizjoterapeuty.

Fizjoterapia po zwichnięciu stawu skokowego

Rehabilitacja po zwichnięciu kostki wymaga zaangażowania ze strony pacjenta, m.in. regularnych ćwiczeń, aktywności ruchowej, jeśli to konieczne – redukcji masy ciała. Niezwykle pomocnym elementem rekonwalescencji jest fizjoterapia, a konkretnie takie jej metody, jak:

• indywidualna praca z fizjoterapeutą (terapia manualna, ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące staw),
• akupunktura. 

Fizjoterapia pozwala zwiększyć ruchomość uszkodzonego stawu, odnowić prawidłowe wzorce ruchowe, znieść ewentualne zaburzenia czucia w stopie. Wzmacnia staw tak, by zabezpieczyć go przed przedwczesnymi zmianami zwyrodnieniowymi i kolejnymi urazami, na które po zwichnięciu narażony jest bardziej niż w zdrowej kończynie.